Niewłaściwe etykietowanie produktów pochodzących z rekinów jest istotnym problemem. Proceder ten stwarza ryzko poważnych konsewkencji zdrowotnych dla konsumenów spożywających mięso rekina, ponadto umożliwa wejście na rynek zbytu gatunków zagrożonych i przyczynia się do niszczenia ekosystemów morskich.
Niewłaściwe etykietowanie produktów pochodzących z rekinów jest poważnym problemem. Proceder ten stwarza ryzko istotnych konsewkencji zdrowotnych dla konsumenów spożywających mięso rekina, ponadto umożliwa wejście na rynek zbytu gatunków zagrożonych i przyczynia się do niszczenia ekosystemów morskich. Błędne etykietowanie oznacza brak rzetelnej informacji na temat składników pokarmowych zawartych w produktach nabywanych przez konsumentów. Konsumenci mogą zatem nie być w pełni śiadomi tego, że spożywają mięso z rekina. Proceder ten nie pozwala więc na dokonywanie zrównoważonych wyborów i podejmowanie świadomych decyzji podczas zakupów. Nieprawidłowe etykietowanie oznacza ponadto stosowanie tzw. hiperonimów (hiperonim - wyraz nadrzędny w stosunku do innego wyrazu, np. ptak to wyraz nadrzędny do wyrazu wróbel) dzięki temu dokonuje się maskowania rzeczywistych składników zawartych w oferownym produkcie. Błędne etykietowanie produktów z rekinów jest jednym z czynników napędzających szybki spadek populacji rekinów, które mają kluczowe znaczenie dla zdrowia naszych oceanów: utrzymują równowagę biologiczną ekosystemów, zapewniają zachowanie zdrowych populacji poprzez usuwanie rannych, chorych i słabych osobników oraz eliminowanie nadmiernych liczbowo gatunków. Populacje rekinów spadają w alarmującym tempie, straciliśmy już ponad 90% tych drapieżników na całym świecie. Musimy chronić i ratować rekiny przed wyginięciem, aby ocalić przyszłość oceanów, bez których również i nasza egzystencja jest zagrożona.
Napędzane wysokim popytem na towary z rekinów przełowienie prowadzi do wyginięcia populacji rekinów.
Dlaczego spożywanie mięsa rekina jest ryzykowne i naraża na poważne konsekwencje zdrowotne?
Spożywanie produktów z rekinów (takich jak mięso i płetwy) jest niebezpieczne ze względu na wysoki poziom toksyn, takich jak rtęć i BMAA (neurotosyna - beta-N-metyloamino-L-alanina) znajdujących się w mięsie rekina. Rekiny są drapieżnikami szczytowymi i dlatego gromadzą toksyny z niższych poziomów troficznych w procesie zwanym bioakumulacją – oznacza to, że rekiny pobierają wszystkie toksyny, które ich ofiara wchłonęła. Rekiny gromadzą zatem znacznie wyższy poziom toksyn w swoich tkankach niż większość innych ryb. Tak więc błędne oznakowanie jest nie tylko oszustwem językowym, ale niesie za sobą bardzo poważne konsekwencje dla naszego zdrowia.
Różne przykłady produktów pochodzących z rekinów oraz popularnych potraw, takich jak zupa z płetwy rekina.
Dlaczego populacje rekinów zmniejszają się tak drastycznie?
Główną przyczyną spadku liczebności rekinów jest nadmierna eksploatacja, zarówno poprzez ukierunkowane, jak i przypadkowe połowy (przyłów), napędzana globalnym popytem na towary z rekinów, takie jak mięso, płetwy, olej z wątroby i płytki skrzelowe. Praktyka odcinania płetw rekinom (usuwanie płetw rekina - często przeprowadzane jeszcze za życia rekina, a następnie wyrzuca się żywego osobnika do oceanu) wynika głównie z popytu na tradycyjną azjatycką zupą z płetwy rekina i jest przyczyną ogromnego importu płetw na rynki w Azji, przede wszystkim w Hongkongu. Danie to było wcześniej dostępne tylko dla klasy wyższej, ale dzięki szybkiemu wzrostowi gospodarczemu na początku 2000 roku stało się łatwo dostępne również dla tzw. klasy średniej, drastycznie zwiększając zapotrzebowanie na płetwy rekinów.
Praktyka odcinania płetw jest nielegalna w wielu krajach i zazwyczaj wykonywana jest przez słabo opłacanych w rybołóstwie pracowników. Płetwy są najcenniejszym produktem z owoców morza (ich koszt waha się w okolicach 400 USD za kg płetw) nie bez znaczenie jest fakt, że płetwy nie zajmują cennej przestrzeni zamrażarki na łodzi, ponieważ są suszone na pokładzie lub dachu. Dla porównania, mięso rekina jest warte tylko 20-60% wartości tuńczyka lub makreli, co sprawia, że płetwy uzyskane poprzez ich odcinanie od tuszy są wysoko cenionym towarem na „czarnym rynku”, który dodatkowo jest trudny do kontrolowania ze względu na brak międzynarodowego monitoringu. Szacuje się, że każdego roku łowi się 100 milionów rekinów, z czego do 76 milionów zabija się tylko dla płetw. Wieloletnie dochodzenia wykazały, że wiele płetw będących przedmiotem obrotu należy do gatunków chronionych m.in w ramach konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES ) czy też w ramach całkowitego dopuszczalnego połowu (TAC). Uważa się, że zaniżanie informacji o nielegalnych, nieuregulowanych i nieraportowanych połowach (NNN) jest jeszcze bardziej widoczne w przypadku płetw rekinów, ponieważ często nie są one rejestrowane w statystykach połowów a przez to niezwykle trudne do monitorowania.
„Tragedia wspólnego pastwiska” ( z ang. the tragedy of the commons') jest kluczowym zjawiskiem w nadmiernej eksploatacji naszych oceanów i populacji rekinów. Koncepcja ta opisuje proces, w którym racjonalne, nastawione na zysk jednostki będą eksploatować wspólne zasoby (takie jak oceany), ze względu na powszechną dostępność i brak własności. Opiera się na krótkoterminowej, zorientowanej na siebie i nastawionej na zysk mentalności, aby zmaksymalizować korzyści jednostki ze stratą dla społeczności jako całości. Tylko kilka inicjatyw ograniczających połowy, wraz z nieefektywnym zarządzaniem rybołówstwem, prowadzi do maksymalizacji połowów w celu zwiększenia zysków. „Wolność na pastwisku przynosi wszystkim ruinę” (Hardin 1998), ponieważ nadmierna eksploatacja wspólnych dóbr, takich jak ryby, w końcu doprowadzi do nieodwracalnego wyczerapania ich zasobów wpływając negatywnie na nas wszystkich.
Nadmierna eksploatacja populacji rekinów ma miejsce na całym świecie, zwłaszcza gatunków pelagicznych i szczytowych, doprowadzając do spadku zarówno ich wielkości, jak i różnorodności.
Niestety brakuje rzetelnych danych dotyczących poszczególnych gatunków rekinów, a wiele połowów nie jest rejestrowanych, zwłaszcza przyłów. Ułatwia to nielegalny handel, który jest trudny do uregulowania (ze względu na niewielką kontrolę działalności na pełnym morzu); dodatkowo problem ten nie ma politycznego zainteresowania ze względu na zakres dotacji przeznaczonych na rybołówstwo. Wysokie bodźce ekonomiczne sprawiają, że wiarygodne dane na temat nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połow są rzadkie: nieuregulowany handel produktami pochodzącymi z rekinów jest wskazywany jako jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla populacji rekinów. Szacuje się, że tylko połowa światowych połowów rekinów jest zaraportowana. Wiele krajów raportuje połowy w dużych grupach gatunków, w związku z czym zgłaszane liczby dla poszczególnych gatunków są często znacznie zaniżone. Ponadto dane dotyczące rybołówstwa często wykluczają odrzuty, a większość przyłowów nie jest raportowana, co prowadzi do dalszych niedoszacowań.
Rocznie odławianych jest ponad 100 millionów rekinów.
Ujawnianie błędnego etykietowania
Kontrolę nad rynkiem produktów pochodzących z rekinów utrudnia brak danych na temat gatunków, których komercyjne rybołówstwo często nie dostarcza. Często trudno jest zidentyfikować morfologię przetworzonych produktów (takich jak płetwy rekina). Kody kreskowe DNA (tzw. barcode DNA) dają możliwość uzyskania danych dotyczących gatunku dla większości próbek. Ponieważ wiele towarów z rekinów na rynku nie jest oznakowanych lub jest źle oznakowanych, barkoding stanowi potężne, precyzyjne, niedrogie narzędzie, które ujawnia handel wieloma zagrożonymi i nielegalnie sprzedawanymi gatunkami. Co więcej, stosowanie barkodingu pozwala ujawnić informacje o biologicznym pochodzeniu próbek i regionie, w którym zostały złowione – takie informacje mają kluczowe znaczenie dla skutecznej ochrony i monitorowania zagrożonych gatunków. Stwierdzono, że niewłaściwe oznakowanie i brak oznakowania są bardziej rozpowszechnione w krajach rozwijających się i są głównie próbą uniknięcia oporu konsumentów i ukrycia przestępstw przeciwko dzikiej faunie (takich jak handel chronionymi gatunkami), umożliwiając wprowadzenie na rynek nielegalnych produktów z rekinów. Niewłaściwe oznakowanie produktów z rekinów jest również stosowane w celu zastąpienia innych nadmiernie eksploatowanych gatunków ryb na rynku, nie rozwiązując, ale raczej przesuwając problem.
Zupa z płetwy rekina, danie przygotowane z chrząstki płetw rekina, jest główną przyczyną wysokiego zapotrzebowania na płetwy rekina.
Co możemy zrobić?
Największym problemem jest to, że jako konsumenci często nie jesteśmy świadomi tego, co tak naprawdę jemy. Oto powszechnie używane na całym świecie i poparte rozległymi badaniami naukowymi hiperonimy stosowane w celu maskowania pochodzenia mięsa z rekinów: w Australii i Wielkiej Brytanii powszechnie używan określeniem mięsa z rekina jest "flake", ale może być również ono określane jako "rockeel", „huss” lub „rock salomon”. W Republice Południowej Afryki powszechnie stosuje się nazwy: "ocean fillets” lub „skomoro”. W brazylijskich supermarketach mięso rekina sprzedawane jest jako „cação”, a w Grecji jako „galeos”. Inne ogólne nazwy zwyczajowe to „cazón”, „bolillo”, „surimi”, „paletita”, „moki” i „white fish”. Ponadto w niektórych krajach nie ma prawnego obowiązku oznaczania ani gatunku, ani jego pochodzenia, np. w Australii gotowane owoce morza.
Najlepszą rzeczą, jaką możemy zrobić, aby chronić rekiny przed wyginięciem, jest ograniczenie rynku produktów pochodzących z rekinów poprzez unikanie ich kupowania. Prosimy o zwracanie uwagi na poniższe hiperonimy oznaczające mięso rekina i rozpowszechniać informacje na ten temat:
Flake / Sea Eel (Seeaal)/Moki / Whitefish / Catfish / Cação / Rock Eel / Dogfish / Saumonette / Galeos / Grayfish / Little salmon / Huss / Steak Fish / Paletita / Cazón / Lemon fish / Smooth-hound / Rock Salmon / Cape Steak / Sokomoro / Bolillo / Rigg / Sea Ham / Ocean Fillets / Gummy / Surimi
Jeszcze jakiś czas temu rekiny występowaly w ocenach bardzo licznie, obecnie spotkanie tego niezwykłego morskiego drapieżnika związane jest z duża dozą szczęścia. Populacje rekinów drastycznie spadają i potrzebują zdecydwoanie intensywaniejszych działań ochronnych, aby nie wyginęły całkowicie. Rekiny mają ogromne znaczenie ekologiczne i są istotnym gatunkiem w ekosystemach morskich utrzymując je w dobrej kondycji zdrowotnej. Możemy mieć wpływ na walkę ze spadkiem populacji rekinów, poprzez ograniczanie rynku na produkty pochodzące z rekinów a także poprzez edukowanie konsumentów na temat niewłaściwego etykietwania żywności.
Autor:
Marine Biologist | Trainer
RED SEA PROJECT™
Tłumaczenie na język polski:
Program Lead - Poland
RED SEA PROJECT™
(Jacquet and Pauly, 2008; Bornatowski et al., 2013; Bornatowski et al., 2014; Staffen et al., 2017; Almerón-Souza et al., 2018; Marín et al., 2018; Hellberg et al., 2019; Hobbs et al., 2019; Pazartzi et al., 2019; Bernardo et al., 2020; Braccini et al., 2020; Marchetti et al., 2020; Minoudi et al., 2020, etc.)
Comments